هویت یابی از جمله مسائلی است که دیر یا زود همه ما به دنبال آن خواهیم بود. هویت آن چیزی است که خود را با آن می‌شناسید و درست به‌اندازه ستون برای یک خانه به آن نیاز دارید. بی‌توجهی به این موضوع یا تربیت اشتباه والدین باعث می‌شود فرزندان در طی مراحل کودکی و نوجوانی نتوانند هویت ثابتی برای خود پیدا کنند. اما خوشبختانه در هر سنی می‌توانید برای رسیدن به یک هویت تلاش کنید. نداشتن هویت یا هویت‌های ناکارآمد باعث می‌شوند در زندگی با مشکلات زیادی ازجمله دشواری در تصمیم‌گیری‌ها مواجه شوید و یا مشکلاتی نظیر پوچی و افسردگی را تجربه کنید، پس باید نسبت به این موضوع دقت کافی داشته باشید.

منبع: هویت یابی فرایند چند مرحله ای است

هویت و هویت یابی

به‌طورکلی هویت به معنای تمامی ویژگی‌هایی است که شما خود را با آن‌ها می‌شناسید و شما را شکل می‌دهند. این ویژگی‌ها می‌تواند از مسائل ظاهری تا خصوصیات اخلاقی و همین‌طور باورهای شما را شامل شود. به همین خاطر متخصصین معتقدند هر آنچه در پاسخ به سؤال (من کیستم؟) بیان می‌کنید، هویت شما را شکل می‌دهد. برای رسیدن به یک هویت ثابت در بزرگ‌سالی تمامی مراحل قبلی زندگی اهمیت دارند، اما به‌طورکلی روانشناسان معتقدند هویت در نوجوانی شکل می‌گیرد و هرکس در این دوره تلاش می‌کند تا با امتحان مجموعه‌ای از اصول و قواعد برخی از آن‌ها را برای خود انتخاب کند.

با توجه به اینکه نوجوانی دوره سنی حیاتی برای انتخاب هویت است باید گفت نقش والدین و حمایتی که از فرزند خود در این دوره می‌کنند بسیار اهمیت دارد. متأسفانه بسیاری از مواقع والدین به دلیل نگرانی‌هایی که دارند به فرزندشان اجازه نمی‌دهند، محیط‌ها یا افکار مختلف را تجربه یا کسب اطلاع کند و این موضوع خود به یکی از مهم‌ترین دلایل برای هویت ناکارآمد تبدیل خواهد شد.

پیامدهای هویت ناکارآمد و عدم تلاش برای هویت یابی

پیدا کردن هویت چه اهمیتی دارد؟ یا به‌عبارت‌دیگر کسانی که هویت ثابتی ندارند با چه مشکلاتی مواجه می‌شوند؟ شاید این سؤالات برای شما نیز پیش آمده باشد؛ به همین خاطر در این بخش درباره مشکلاتی که هویت ناکارآمد برای‌تان ایجاد می‌کند صحبت خواهیم کرد:

• کسانی که هویت ثابتی ندارند، دیدگاه‌های مشخصی درباره مسائل مختلف ندارند و این باعث می‌شود در تصمیم‌گیری‌هایشان معیاری برای انتخاب یک مسیر نداشته باشند. این افراد معمولاً به هر سمتی که جریان زندگی آن‌ها را می‌کشاند حرکت می‌کنند.
• هویت ناکارآمد باعث می‌شود شما هدف و برنامه دقیقی برای زندگی نداشته باشید، این کار انگیزه فعالیت‌تان را کاهش می‌دهد و همین‌طور بر سر مسائلی مانند انتخاب رشته تحصیلی، شغل و انتخاب همسر دچار مشکل خواهید شد.
• هنگامی‌که باورها و افکار مشخصی نداشته باشید، احتمالاً در ارتباط با دیگران نیز دچار مشکل می‌شوید و دیگران شما را به‌عنوان فردی باثبات نخواهند شناخت.
• حرکت در زندگی بر اساس منطق (هرچه پیش آید)، نداشتن هدف و برنامه مشخص و همین‌طور دشواری در روابط اجتماعی ازجمله عوامل آسیب‌رسانی هستند که شما را در برابر مشکلات روحی ازجمله افسردگی آسیب‌پذیر می‌کنند.

هویت های ناکارآمد

تحقیقات روانشناسان در زمینهٔ هویت یابی نشان می‌دهد که هویت‌های ناکارآمد انواع مختلفی دارند و درواقع همه با دلایل و شرایط یکسانی دچار مشکلات هویتی نمی‌شوند. ازجمله شرایطی که بر هویت یابی تاثیر منفی می‌گذارد به شرح زیر است.

هویت پراکنده

ابتدایی‌ترین وضعیت هویت یابی است که در این حالت فرد هیچ باور یا اصول و قوانین ثابتی برای زندگی خود ندارد. در این شرایط فرد به‌طورکلی بحران هویت را تجربه نکرده و در طول زندگی بر اساس شرایطی که پیش می‌آید و احساس و دیدگاهی که در لحظه دارد تصمیم می‌گیرد. این افراد معمولاً تا در شرایطی قرار نگیرند نمی‌توانند راجع به آن فکر کنند و دیدگاهی داشته باشند.

هویت ضبط‌شده

آدم‌های دارای هویت ضبط‌شده باور و اصولی دارند که بعضاً هم بسیار نسبت به آن‌ها متعهد هستند، اما موضوع این است که این افراد باورهایشان را نه بر اساس فکر و تجربه خود بلکه بر اساس گفته شخصیت‌های مهم زندگی‌شان به‌خصوص والدین شکل می‌دهند.

درواقع آن‌ها به اصول مشخصی معتقدند و بر اساس این اصول رفتار می‌کنند. اما اگر دلیل اعتقاداتشان را از آن‌ها بپرسید دلیلی برای آن ندارند. این موضوع باعث می‌شود که قرار گرفتن در محیط‌های متفاوت یا صحبت با کسانی که باورهای آن‌ها را به چالش می‌کشند، آن‌ها را دچار بحران‌های هویت جدی کند و نسبت به‌تمامی باورها و اصول خود شک بکنند ویا در برخورد با این موقعیت ها، آزار دیده و فاصله بگیرند. برای این افراد هویت یابی زمان زیادی می تواند ببرد.

تعلیق هویت

کسانی که دچار تعلیق هویت می‌شوند آن‌هایی هستند که با بحران هویت مواجه شده‌اند و درگیر دغدغه‌های مربوط به پیدا کردن ارزش‌های شخصی شده‌اند، اما به هر دلیلی این بحران را هنوز حل نکرده‌اند. این افراد به هر باوری برای مدتی پایبند می‌شوند و سپس آن را رها کرده و به سراغ باورهای دیگری می‌روند تا آن‌ها را نیز امتحان کنند. به عبارتی همچنان با مسائل مختلف به‌صورت آزمون‌وخطا رفتار می‌کنند. هویت یابی آن ها همچنان ادامه دارد.

هویت یابی و راه های مقابله با هویت‌ ناکارآمد

اگر به هر دلیلی تاکنون نتوانسته‌اید هویت ثابت و مشخصی برای خود پیدا کنید، چندان هم جای نگرانی نیست. می‌توانید از امروز شروع کنید و برای ساخت هویت خود تلاش کنید. اما توجه داشته باشید که فرایند هویت‌یابی موضوع زمانبری است که برای مدتی شما را درگیر خود می‌کند و باید با صبر و آرامش در این مسیر قدم بردارید.

علاوه بر این گاهی اوقات پس از مدتی متوجه می‌شوید باید در افکار و تصمیماتی که تاکنون داشته‌اید تجدیدنظر کنید. هنگامی‌که با این شرایط مواجه می‌شوید بهتر است اضطراب و نگرانی را از خود دور کنید و مطمئن باشید تمامی کسانی که در این دنیا زندگی می‌کنند گاهی نیاز دارند تا در افکار خود تجدیدنظر کنند. ازجمله اقداماتی که بهتر است برای هویت یابی انجام دهید به شرح زیر است.

1- یافتن اصول و افکار

درباره موضوعاتی که در طول روز با آن‌ها مواجه می‌شوید و همین‌طور اتفاقاتی که در جریان زندگی یا اطرافیانتان می‌افتد به‌خوبی فکر کنید و با خود به این سؤال پاسخ دهید که راجع به این موضوع چه فکر می‌کنید یا چه راهکارهایی برای آن دارید.

می‌توانید از طریق مشورت گرفتن، صحبت با یک مشاور، مطالعه یا هر راه دیگری که به نظرتان می‌رسد، دیدگاه و اطلاعات‌تان را گسترش دهید. از این طریق متوجه افکار و ارزش‌های خود خواهید شد یا می‌توانید ارزش‌هایی را که با آن‌ها بیشتر احساس راحتی می‌کنید را برای خود انتخاب نمایید.

2- هویت یابی | از آینده چه انتظاری دارید

چه تصوری از خودتان در 5 سال آینده دارید؟ می‌خواهید در چه جایگاهی قرار داشته باشید؟ سعی کنید با خودتان به‌دقت به این سؤال پاسخ دهید و از این طریق اهداف و برنامه‌ریزی مشخصی برای زندگی خود در نظر بگیرید.

3- توانایی‌هایتان را پیدا کنید

مهارت‌هایتان و به عبارتی نقاط قوت و ضعف‌تان را مشخص کنید. از این طریق خودشناسی‌تان را بیشتر می‌کنید و می‌توانید برای ضعف‌ها و توانایی‌هایتان برنامه‌ریزی داشته باشید.

4- برای هویت یابی کمک بگیرید

اگر در پیدا کردن هویت خود دچار مشکل هستید و احساس می‌کنید به‌تنهایی نمی‌توانید این مشکل را حل کنید بهتر است از یک متخصص روانشناسی کمک بگیرید. متخصصین با توجه به علم و تجربه‌ای که دارند می‌توانند به شما در شناخت سبک شخصیتی، تصمیم‌گیری و سلامت روان کمک کنند. برای آشنایی با روند شکل گیری هویت در نوجوانان کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه هویت یابی می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن‌های ثابت با شماره 9099070354 تماس بگیرید.

سؤالات متداول